Een merkwaardige grafsteen met een indrukwekkende tekst op het kerkhof van Zuidbroek

Foto: ©Jur Kuipers.

Een merkwaardige grafsteen met een indrukwekkende tekst vind je op het kerkhof aan de oostzijde van de kerk te Zuidbroek van Riemke Bosscher. De fotograaf die de foto's op deze pagina heeft gemaakt, Jur Kuipers, moet er even tussenuit en komt zo op de kerkhof van Zuidbroek terecht. Het 'hakt er wel even in', voelt hij, op de Eerste Kerstdag 2020 vroeg in de middag als hij de grafsteen ziet. Voor vrouwen is het in vroegere dagen levensgevaarlijk om zwanger te zijn, laat staan een kind te baren. De arme vrouw die hier ligt is nog maar elf maanden getrouwd en overlijdt negen dagen na de geboorte van haar kindje… Hoe het met dat kindje is gegaan verhaalt de steen niet..…, maar de archieven zijn daarover duidelijker. De warme kleur aan de achterzijde van de steen (met tekst) komt door het dan aanwezige licht en omdat die steen nat is [1].

Dit is het verhaal van Harmannus en Riemke
Harmannus (Pieter) Mulder is ‘koornmolenaar’ te Muntendam. Hij wordt geboren op 5 juli 1834 te Meeden en trouwt op 27-jarige leeftijd op 21 november 1861 te Zuidbroek met de 21-jarige Riemke Bosscher, geboren 21 januari 1840 te Zuidbroek [2]. De ouders van Harmannus zijn Pieter Lammerts Mulder (molenaar) en Elizabet Harms Monkhorst en de ouders van Riemke zijn Mello Fiebes Bosscher (landgebruiker) [2] en Sia Eppes Boer.

Het echtpaar Riemke Bosscher en Harmannus Mulder worden op 9 oktober 1862 te Muntendam verblijd met de geboorte van een dochtertje Riemke Elisabeth Mulder [3]. Moeder Riemke overlijdt echter als ze elf maanden getrouwd is en negen dagen na de geboorte van Riemke Elisabeth. We weten dit door wat er op haar grafsteen staat [6].

Foto: ©Jur Kuipers.

Foto: ©Jur Kuipers

Op de voorkant van haar grafsteen lezen we:	Rustplaats van RIEMKE M. BOSSCHER Echtgenoot van HARM P.MULDER Geb. Den 20 Jan. 1840. Overl. Den 18 Oct. 1862.

Foto: ©Jur Kuipers.

Op de achterzijde staat geschreven:	Elf maanden door den echt verbonden, Schonk God ons 't pand der liefde en min. Maar kort die vreugd. Na negen dagen ontsliep zij zacht voor eeuwig in.

Dochter Riemke Elisabeth

Het dochterje van Riemke heeft de bevalling echter overleefd en vergaat het beter in haar leven dan haar moeder en zal later in het huwelijk treden met de 24-jarige Hendrik Reinders (onderwijzer) en geboren te Ruinen, zoon van Reinder Reinders (overleden) en Geertien Prakken, landgebruiker te Ruinen. Het huwelijk vindt plaats op 27 mei 1887 te Muntendam [4]. Ze hebben in hun huwelijk tenminste twee kinderen gekregen. De eerste is een dochter en hoe kan het ook anders, ze noemen haar ... Riemke. Ze wordt geboren op 8 oktober 1887 te Het Loeg (gemeente Muntendam) [7]. Het tweede kind is een zoon die de naam van zijn vader meekrijgt, Reinder, en wordt geboren in Giethoorn. Deze zoon trouwt als 'candidaat notaris' op 37-jarige leeftijd met de 22-jarige Afke Oldenburger uit Groningen op 5 juli 1929 aldaar [8].

Riemke Elisabeth overlijdt op 74-jarige leeftijd te Groningen op 21 juni 1937 [5], maar het echtpaar woont in Vries. Hendrik Reinders de echtgenoot van Riemke Elizabeth is op 6 juni 1941 in Vries overleden. Hij is 78 jaar geworden [9].

Riemke's kleinzoon Reinder Reinders is in 1948 in Groningen overleden. Riemke's achterkleinzoon is Hendrik Reinder Reinders, geboren te Zuidhorn in 1941 [10]. Hij heeft als Reinder Reinders het boek 'De atlas van Acker Stratingh' geschreven over de ‘kartering van de Groninger bodem, wierden en waterstaat (1825-1839)' [11]. Het boek is op donderdag 16 mei 2019 gepresenteerd in de Jantina Tammeszaal van de Universiteitsbibliotheek Binnenstad te Groningen, waar het eerste boek is overhandigd aan de loco Commissaris van de Koning, gedeputeerde Henk Staghouwer. De schrijver Reinder Reinders is in 2020 nog op het kerkhof van Noordbroek geweest [10].

Harmannus (Pieter) Mulder
De 32-jarige pelmolenaar Harmannus (Pieter) Mulder hertrouwt op 17 april 1867 in Beerta met de 30-jarige Weija Reinders, geboren in Nieuw Beerta. Zij is een dochter van Eltjo Jacobs Reinders, winkelier te Nieuw Beerta en Geessien Jurjens Brouwer. Zijn vader komt in het huwelijksregister dan voor als landbouwer [12]. Op 30 maart 1898 komt Harmannus niet meer voor als molenaar. Bij het huwelijk van hun 26-jarige zoon Eltje wordt deze korenmolenaar genoemd, Harmannus is nu landbouwer en zijn echtgenote Weia landbouwersche. Mogelijk heeft de zoon de molen van zijn vader overgenomen [13]. Uit het huwelijk tussen Hermannus en Weija zijn zes kinderen geboren. Harmannus overlijdt op 79-jarige leeftijd in Tusschenklappen in de gemeente Muntendam, op 2 januari 1914. Verder valt er nog te vertellen dat Harmannus door zijn dierbaren Mans is genoemd en dat hij een rol heeft gespeeld bij de in Groningen veel voorkomende zelfzwichting [14] bij molens.

Zo zien we maar weer wat een prachtig verhaal er achter een grafsteen kan zitten.

Met speciale dank aan Jur Kuipers en Letty Hartman.

Noten, bronnen en referenties:

1 .Bron idee en foto’s: Jur Kuipers, 10-07-2021.
2. Huwelijkregister Zuidbroek, 21-11-1861, akte.nr. 1861.
2. Geboorteregister Zuidbroek, 22-01-1840, akte.nr. 1840.
3. Geboorteregister Muntendam, 11-10-1862, akte.nr. 59.
4. Huwelijksregister Muntendam, 27-05-1887, akte.nr. 1887.
5. Overlijdenregister Groningen, 21-06-1937, akte.nr. 890.
6. Haar overlijden hebben we niet in de archieven kunnen vinden.
7. Geboorteregister Muntendam, 08-10-1887, akte. nr. 70.
8. Huwelijksregister Groningen, 05-07-1929, akte. nr. 408.
9. Overlijdensregister Vries, 07-06-1941, akte.nr. 37.
10. Bron: Letty Hartman.
11. In 1836 is een geologische kartering uitgevoerd van de 57 gemeenten in de provincie Groningen. De resultaten van deze kartering op schaal 1 : 50.000 zijn bewaard gebleven. Een Geologische kaart van Groningen kwam in 1837 gereed - twintig jaar voordat Staringhs geologische kaart van Nederland verscheen. Het is ook een monumentenkaart waarop de ligging en hoogte van 120 wierden in Groningen voorkomen. Waterafvoer en de grenzen van de zijlvestenijen zijn andere thema's die op de kaart aandacht krijgen. Ook van eerdere geologische karteringen zijn kaarten bekend, zoals een geologische reliefkaart van de provincie uit 1827. Alle kaarten worden in de atlas beschreven en afgebeeld. Een gevouwen exemplaar van de geologische kaart van 1837 op ware grootte is in de atlas opgenomen. Ter inleiding wordt beschreven hoe de kaart tot stand is gekomen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het wierdenonderzoek in het begin van de 19e eeuw en de verdere ontwikkeling van de geologische en bodemkartering in Nederland. De kaarten uit de periode 1825-1839 nemen een unieke plaats in binnen de geschiedenis van de geocartografie'. Ze behoren - wereldwijd - tot de vroegste bodemkaarten die we kennen.
De Atlas van Acker Stratingh: Kartering van de Groninger bodem, wierden en waterstaat (1825-1839) is een studie naar de oudste geologische kaart die in Nederland is uitgegeven. Deze kaart neemt een unieke plaats in binnen de geschiedenis van de ‘geokartografie’. Deze behoort wereldwijd tot de vroegste bodemkaarten die we kennen.

De geologische kaart van Acker Stratingh.

12. Huwelijksregister Beerta, 17-04-1867, akte.nr. 8.
13. Huwelijksregister Hoogezand, 30-03-1898, akte.nr. 10.
14. Een zelfzwichter is een type windmolen dat wordt gekenmerkt door het feit dat de wieken zijn voorzien van kantelbare kleppen die automatisch hun stand aanpassen aan de kracht van de wind.

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorg-vuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe.
Hoogeveen, 17 juli 2021. Update: 20 juli 2021. Revisie: 15 augustus 2023. Tekst, onderzoek en samenstelling: © Harm Hillinga. Met dank aan Letty Hartman.			↑ Top

Een indrukwekkende tekst op een grafsteen te Zuidbroek